სიტყვები ორ ჯგუფად არის დაყოფილი: ფორმაცვალებად (ფლექსიურ) და ფორმაუცვლელ (არაფლექსიურ) სიტყვებად. ფორმაც­ვალებადი სიტყვების ანალიზი, ფლექსიურ სიტყვათა ჯგუფს მიეკუთვნებიან ისინი თუ დერივაციულ სიტყვათა ჯგუფს, ხორციელდება სტრუქტურული ანალიზის უმარტივესი ოპერაციების – სეგმენტაციისა და კლასიფიკაციის მეშვეობით.

ფორმაცვალებადი სიტყვები შეიძლება დავშალოთ ნაწილებად – სეგმენტებად. სიტყვების შემადგენელ ნაწილებად დაშლას სეგმენტაცია ეწოდება. სიტყვის ის სეგმენტი, რომელიც მეტად აღარ დაიშლება, წარმოადგენს მორფს. ანუ მორფი არის უმცირესი სიგნიფიკანტური ელემენტი, რომელიც მეტად აღარ დაიშლება უმცირეს სიგნიფიკანტურ ელემენტე­ბად. სეგმენტირების შედეგად მიღებული მორფებიდან ერთ-ერთი მათგანი ლექსიკური მნიშვნელობის მატარებელია და მას ლექსიკური მორფი (LEX) ეწოდება. სხვა დანარჩენი მორფები გრამატიკული მორფებია და ისინი ორ ჯგუფად კლასიფიცირდება: დერივაციულ (DER) და ფლექსიურ (FLEX) მორფებად.

იმისათვის, რომ გავარკვიოთ, რა სახის გრამატიკულ მორფს წარმოადგენს – დერივაციულს თუ ფლექსიურს, უნდა მოვახდინოთ მორ­ფის კლასიფიკაცია. იმის დასადგენად კი, თუ რომელ ჯგუფს მიეკუთვნება მორფი, გამოიყენება ჩანაცვლების მეთოდი. მაგ., ავიღოთ არსებითი სახელი ქუდი და მოვახდინოთ მისი სეგმენტაცია – ეს სიტყვა ასე დაიშლება: ქუდ–ი. სეგმენტაციის შედეგად მიღებული ლექსიკური მორფი არის ქუდ-, ხოლო გრამატიკული მორფი –ი. ჩავანაცვლოთ ეს უკანასკნელი სხვა მორფით, მაგ. –იან. შედეგად მივიღებთ ახალ მორფს ქუდ–იან. მორფები ქუდ და ქუდიან, გარდა იმისა, რომ განსხვავებულ შინაარსს გადმოსცემენ, სხვადასხვა მეტყველების ნაწილებს მიეკუთვნებიან (ქუდი არსებითი სახელია, ქუდიანი კი ზედსართავი სახელი), მაგრამ სწორედ იმიტომ, რომ ლექსიკური შინაარსის მატარებელ მორფებს წარმოადგენენ, კლასიფი­ცირდებიან, როგორც ლექსიკური მორფები, ხოლო –იან კვალიფიცირდება, როგორც დერივაციული მორფი. თუ  –ი  მორფს ჩავანაცვლებთ –ით მორფით, ეს ჩანაცვლება არ გამოიწვევს ლექსიკური მორფის შინაარ­სობ­რივ ცვლილებას, რის გამოც ორივე მორფი (–ი და –ით) კლასიფი­ცირდება როგორც ფლექსიური მორფი.

ავიღოთ სიტყვა ქუდიანებისთვის და მოვახდინოთ მისი სეგ­მენტაცია: ქუდ–იან–ებ–ის–თვის. წინამდებარე მსჯელობის გათვალისწი­ნებით, თითოეული მორფი ამგვარად კლასიფიცირდება:

როგორც სეგმენტაციიდან ჩანს, გრამატიკული მორფები განსხვავებულ კლასებს წარმოადგენენ: –იან დერივაციული მორფია, –ებ, –ის და –თვის  კი ფლექსიური. პოზიციონირების თვალსაზრისით, დერივა­ციული მორფი ყველაზე ახლოს დგას ლექსიკურ მორფთან და ეს გასა­გებიც არის: ლექსიკურ მორფთან კომბინაციის შედეგად იგი წარმოქმნის ახალი ლექსიკური ერთეულის მორფს: ქუდიან. ამიტომ მორფემათა ჯაჭვში –იან მორფი ლექსიკურ მორფთან – ქუდ – ერთად განთავსდება. შდრ.:

[[{ქუდ}–ებ]–ის]–თვის

[[{ქუდ-[იან]}–ებ]–ის]–თვის

მორფების ამ ჯაჭვში ფლექსიური მორფები შემთხვევითობის პრინციპით არ არიან დალაგებული – ისინი თანმიმდევრობის მკაცრად დადგენილ წესებს ემორჩილებიან. სიტყვა გრამატიკულ კატეგორიათა იერარქიულობის მიხედვით არის სტრუქტურირებული; ანუ იმისდა მიხედ­ვით, თუ რომელ გრამატიკულ კატეგორიას წარმოადგენენ ფლექსიური მორ­ფები, გრამატიკულ კატეგორიათა იერარქიულობის დადგენა შეიძ­ლება:

• ლექსიკურ მორფს უშუალოდ ერთვის გრამატიკული რიცხვის გამომხატველი მორფი –ებ,

• მას მოსდევს ბრუნების კატეგორიის გამომ­ხატ­ველი ბრუნვის ნიშანი –ის.

შესაბამისად, რიცხვის გრამატიკული კატე­გორია იერარქიულად უფრო მაღალი რანგის კატეგორიას წარმოადგენს, ვიდრე ბრუნების.

ბრუნების გრამატიკული კატეგორიის გამომხატველ მორფს  მოს­დევს თანდებული –თვის, რომელიც სინტაქსურ დონეზე არაძირითადი აქტანტების – უბრალო დამატების, დანიშნულების ან მიზნის გარემოების გამოსახატავად გამოიყენება.

რა განსხვავებაა –ის და –თვის მორფებს შორის? –ის  პირველადი ბრუნვის, ნათესაობითის ნიშანია, –თვის თანდებული კი პირველად ბრუნ­ვას დაერთვის და კვალიფიცირდება, როგორც მეორადი ანუ თანდე­ბულიანი ბრუნვა. –თვის თანდებულის გამოყენება ნათესაობითი ბრუნვის ფორმის გამოყენებას გულისხმობს – ამ უკანასკნელის გარეშე იგი ვერ რეალიზდება. ამიტომ, იგი უნდა განვიხილოთ, როგორც ზედნაშენი ბრუნ­ვა. შესაბამისად, ბრუნების გრამატიკული კატეგორიის რანგში პირველა­დი ბრუნვები იერარქიულად უფრო მაღალ საფეხურზე განთავს­დებიან, ვიდრე ზედნაშენი (ანუ თანდებულიანი) ბრუნვები.

განვავრცოთ საანალიზო სიტყვა მარჯვნივ:

[ [ [ [ქუდ–[იან]]–ებ]–ის]–თვის] – ა – ც

თანდებულის მომდევნო პოზიციას დაიკავებს ნაწილაკი, რომელსაც პრაგმატულ დონეზე ფოკუსის გამოხატვის ფუნქცია ეკისრება. თანდებულიან ფორმაზე ც-ნაწილაკის დართვა ობლიგატორული ა-მავრცობის გაჩენას იწვევს: ქუდიან–ის–თვის–ა-ც. სულ ბოლო პოზიცია მორფთა ამ ჯაჭვში სხვათა სიტყვის –ო–ს უჭირავს, მაგრამ ვინაიდან იგი სინტაქსური დონის ელემენტს წარმოადგენს, ამ ეტაპზე არ განვიხი­ლავთ. გარდა ამისა, სხვათა სიტყვის –ო , მართალია მხოლოდ მოცემულ სიტყვას დაერთვის, მაგრამ მთლიანი სინტაქსური კონსტრუქციის მარკირებას ახდენს და სხვა რიგის ელემენტს წარმოადგენს.

იერარქიულობის თვალსაზრისით, იერარქიულ სკალაზე გრამატიკულ კატეგორიებში ყველაზე მაღალი პოზიცია რიცხვის გრამატიკულ კატეგორიას უჭირავს, მას მოს­დევს ბრუნების კატეგორია (პირველადი და ზედნაშენი ბრუნების პარა­დიგმიდან), სულ ბოლოს კი პრაგმატული დონის კატეგორია – ფოკუსი:

მორფებისა და შესაბამისად, გრამატიკული კატეგორიების იერარ­ქიული სტრუქტურა ასეთ სახეს მიიღებს:

სიტყვის გაანალიზების ამ ხერხს უშუალო შემადგენლების (უშუალო კონსტიტუენტების) ანალიზი ეწოდება (IC-Analyse = Immediate Constituent Analyse) და ძირითადად სინტაქსში (კონსტიტუენტების გრამა­ტიკის ფარგლებში) გვხვდება, თუმცა იგი საკმაოდ წარმატებით გამოიყე­ნება მორფოლოგიაშიც.